W sobotę, 14 września, zapraszamy na pierwszy spacer historyczny z cyklu PODróż przez PODgórz - w tym roku mija setna rocznica odzyskania praw miejskich przez Podgórz. Naszą przewodniczką będzie Katarzyna Kluczwajd. Zbiórka o godz. 11.00 pod muralem przy ul. Poznańskiej 3.

Centralnym punktem jesiennej "ofensywy podgórskiej", na którą złożą się spacery historyczne i konferencja z cyklu Zabytki toruńskie młodszego pokolenia będzie 100. rocznica odzyskania przez Podgórz praw miejskich. Zostały one nadane 7 listopada 1611 roku przez króla Zygmunta III Wazę, utracone w 1883 roku wskutek nowej ustawy o ustroju miast (w mniejszych miastach przeprowadzono ankietę; większość podgórzan opowiedziała się za statusem gminy wiejskiej, bo status miasta nakładał większe obciążenia podatkowe). Starania o przywrócenie praw miejskich, z dużym udziałem burmistrza Tadeusza Webera (1878-1930), trwały aż do 29 grudnia 1924 roku.

W lutym 1925 roku przywrócono herb z okresu staropolskiego (sprzed 1773 roku), z polskim napisem zamiast łacińskiego. Wzór herbu Podgórza rada miejska uchwaliła dopiero w 1934 roku. Projekt przygotował miejscowy budowniczy Józef Wykrzykowski (z historyczną figurą św. Mikołaja i polskim orłem).

W latach 1845-1913 Podgórz funkcjonował jako osada targowa - bez praw miejskich, ale samorząd był zorganizowany jak w mieście, z burmistrzem wyłanianym w drodze wyborów. W 1908 roku decyzja odmowna w kwestii przywrócenia praw miejskich Podgórzowi wynikała z faktu, iż władze Torunia przewidywały szybki termin przyłączenia lewobrzeżnego miasta, a wówczas Podgórz zyskałby od razu prawa miejskie jako część Torunia.

Umowę o połączeniu władze obu miast podpisały 6 grudnia 1919 roku. Miała być zrealizowana do 1 kwietnia 1923 roku, później traciła ważność.

Kolejne dwa spotkania z cyklu PODróż przez PODgórz:

  • 12 października: Kluczyki wszędzie (teren lokomotywowni)
    Prowadzenie: Bartosz Masiełajć
    Godz. 11.00-13.00, zbiórka na peronie stacji Toruń Kluczyki
    Uwaga! Obowiązują zapisy: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript. lub telefonicznie: 56 622 66 42 w. 125
  • 26 października: Skrajem poligonu" (ulice Parkowa, Wyrzyska, Inowrocławska, Okólna)
    Prowadzenie: Katarzyna Kluczwajd
    Godz. 11.00-13.00, zbiórka na rogu ulic Parkowej i Poznańskiej

Kolejnym gościem festiwalu literackiego Gwiazdozbiór Kryminalny Kujawy i Pomorze będzie Maciej Siembieda. Na spotkanie z pisarzem zapraszamy 19 września o godz. 18.00. Wstęp jest bezpłatny.

Maciej Siembieda - dziennikarz z ponad trzydziestoletnim doświadczeniem reporterskim - specjalizuje się w śledztwach historycznych. Trzykrotnie otrzymał za nie tzw. "polskiego Pulitzera", czyli nagrodę Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich, uznawaną za najwyższy laur zawodowy w kraju. Laureat ponad dwudziestu nagród w konkursach na reportaż. Jako pisarz debiutował w 2017 r. powieścią sensacyjną "444", która otworzyła cykl z Jakubem Kanią ("444", "Miejsce i imię", "Wotum", "Kukły", "Kołysanka" oraz "Orient"). W 2023 r. otrzymał Nagrodę Czytelników Wielkiego Kalibru za powieść "Katharsis". W Toruniu odbędzie się premiera jego najnowszej książki.

Spotkanie z pisarzem odbędzie się w siedzibie Książnicy Kopernikańskiej przy ul. Słowackiego 8.

Terminy pozostałych spotkań w Książnicy Kopernikańskiej w ramach festiwalu Gwiazdozbiór Kryminalny Kujawy i Pomorze:

Ogólnopolski Festiwal Premier i Debiutów Gwiazdozbiór Kryminalny Kujawy i Pomorze odbywa się dzięki dofinansowaniu Samorządu Województwa Kujawsko-Pomorskiego.

Patroni honorowi Festiwalu: Piotr Całbecki, Marszałek Województwa Kujawsko-Pomorskiego; Elżbieta Piniewska, Przewodnicząca Sejmiku Województwa Kujawsko-Pomorskiego

Patroni medialni Festiwalu: Booklips, Kultura Kryminału, Kultura w Zasięgu Kujawy i Pomorze, Zbrodnia w Bibliotece, Radio GRA, Radio Eska 2, TV Toruń

Partnerzy Festiwalu: Legimi, Teatr Muzyczny w Toruniu, Mercure Hotel Toruń Centrum, Księgarnia Kafka i spółka, Żywe Muzeum Piernika, Program Absolwenci UMK, Bliskie spotkania, Fundacja Amicus Universitatis Nicolai Copernici

18 września zapraszamy na kolejną prezentację z cyklu "Nowe opracowanie". O restauracjach-ogrodach toruńskiego śródmieścia opowie Katarzyna Kluczwajd.  Spotkanie w Książnicy Kopernikańskiej rozpocznie się o godz. 18.00. Wstęp jest bezpłatny.

Opracowanie przez autorkę albumu pocztówek z kolekcji Wiesława Lutowskiego "Toruń: knajpiane historie…", przyniosło nowe ustalenia dotyczące pejzażu kulturalnego miasta (książka ukaże się pod koniec roku). Sformułowanie knajpiane historie może wydawać się deprecjonujące w stosunku do opisanych miejsc i tego fragmentu dziejów Torunia, jednak ten niegdyś powszechnie stosowany na Pomorzu germanizm, będący wiernym zapożyczeniem (niem. Kneipe), nie miał przed laty wyraźnie negatywnego zabarwienia.

Dzieje lokali gastronomiczno-rozrywkowych, ich towarzysko-społecznej i kulturotwórczej roli, ukazują trwanie, przemiany oraz społeczne postrzeganie lokali w XIX-XX w., pozwalają śledzić w kontekście dziejów miasta ewolucję form kultury i jej dostępności, oczekiwań odbiorców i uczestników.

Dawne restauracje-ogrody śródmieścia to dziś miejsca wciąż funkcjonujące na kulturalnej mapie Torunia, acz w innym charakterze, to: Piernikowe Miasteczko (ul. Podmurna 62), Młodzieżowy Dom Kultury (ul. Przedzamcze 11-15), Teatr Baj Pomorski (ul. Piernikarska 9).

W trzeciej tercji XIX w., okresie przed I wojną światową były to lokale z ogrodami, salami tanecznymi i szeroką ofertą kulturalną, stanowiły miejsca spotkań towarzyskich, społecznych (organizacje i towarzystwa) i artystycznych. To odpowiednio: lokal z nazwiskiem właściciela w nazwie: Hildebrandt’s / Nicolai’s Restaurant; Schützenhaus i Schützengarten, tj. Strzelnica (niemieckiego) bractwa strzeleckiego i ogród tamże, jako odrębne podmioty; lokal Carlsruhe, przez długi czas bez nazwy własnej, w okresie II Rzeczypospolitej siedziba Deutsches Heim, czyli centrum kultury mniejszości niemieckiej. Równie ciekawe, jak rozgrywające się tam wydarzenia, są dzieje budynków.

Przywołane historie miejsc budują wiedzę o dziedzictwie kulturowym Torunia w wymiarze mikrohistorii, opowiadanie o nich służy rewitalizacji pamięci.

"Nowe opracowanie" - to cykl prezentacji, w trakcie których Katarzyna Kluczwajd przedstawia ustalenia poczynione podczas pracy nad dwiema książkami: na temat toruńskich Dworów Artusa oraz lokali gastronomiczno-rozrywkowych okresu pruskiego i lat II Rzeczypospolitej. "Nowe opracowania" dotyczą różnych wątków z dziejów miasta. Kwerendy archiwalne i prasowe przynoszą odpowiedzi na stawiane pytania oraz generują następne, dotyczące analizowanej problematyki, ale też ukazują kolejne, nowe pola badawcze. Niektóre z tych "historii dodatkowych" - tak obszernych, że nie miały szansy zmieścić się w zaplanowanych publikacjach - Autorka postanowiła zaprezentować podczas spotkań w Książnicy Kopernikańskiej.

Na zdjęciu: budynek Deutsches Heim przy ul. Piernikarskiej, 1940.
Archiwum Państwowe w Toruniu

W sobotę, 14 września, zabieramy Was do wnętrza Książnicy Kopernikańskiej - do miejsc, których na co dzień nie pokazujemy.

  • Zajrzycie do naszych podziemnych magazynów i do Pracowni Zbiorów Specjalnych, w której zajmujemy się najcenniejszymi eksponatami.
  • W Pracowni Konserwatorskiej pokażemy, jak ratujemy stare księgi.

Będziemy na Was czekać od godz. 10.00. Wyprawę do wnętrza Książnicy poprowadzi nasz przewodnik. Obowiązują zapisy: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript. albo osobiście w wypożyczalni przy ul. Słowackiego 8.

Wyprawa odbędzie się z okazji Europejskich Dni Dziedzictwa.

Ceny od 2 zł! Tak tanio, że taniej się nie da. Mediateka Raszei zaprasza na kiermasz tytułów wycofanych z bibliotecznego księgozbioru. Na wyprzedaż trafi (głównie) literatura piękna, popularnonaukowa i książki dla dzieci. Kiermasz będzie czynny od 9 do 14 września w godzinach otwarcia Mediateki: od poniedziałku do piątku od 9.00 do 19.00, w sobotę od 9.00 do 13.00. Więcej informacji: 56 622 66 42.

Uwaga: spotkanie. I to jakie! 13 września naszym gościem będzie Łona, czyli Adam Zieliński - raper, autor tekstów i producent muzyczny, laureat Paszportu "Polityki" (2024), zdobywca - wspólnie z Andrzejem Koniecznym oraz Kacprem Krupą - trzech Fryderyków, m.in. w kategorii Płyta Roku Hip Hip za album "TAXI". I właśnie o tej płycie opowie w Książnicy Kopernikańskiej. Spotkanie poprowadzi prof. Dariusz Pniewski z Wydziału Humanistycznego UMK. Początek o godz. 18.00.

Wstęp na spotkanie na podstawie bezpłatnych zaproszeń, które są dostępne w Księgodzielni Kopernikańskiej przed Urzędem Marszałkowskim w Toruniu lub mailowo: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.. Liczba zaproszeń jest ograniczona - decyduje kolejność zgłoszeń.

Spotkanie odbędzie się w ramach Festiwalu Piosenki Autorskiej - Cała Jaskrawość. Organizator: SOS MUSIC. Współorganizator: Samorząd Województwa Kujawsko-Pomorskiego. Partner: Książnica Kopernikańska w Toruniu. Partner medialny: TVP3 Bydgoszcz.